E-KsięgarniaOddział Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku zaprasza do udziału w ogólnopolskiej konferencji naukowej „Partia wśród akademików – akademicy w partii”, która odbędzie się w dniach 17–18 października 2024 r. w Białymstoku
Zarówno dla PPR, jak i dla jej kontynuatorki – PZPR, mieniących się „awangardą rządzącej klasy robotniczej”, środowisko akademickie zawsze było poniekąd ciałem obcym, niezbędnym z perspektywy szeroko rozumianego rozwoju, ale potencjalnie niebezpiecznym, wymagającym nieustannego nadzoru. Zmierzano więc do stworzenia systemu, który w razie potrzeby ze wsparciem sił zewnętrznych (właściwego ministerstwa, centralnych organów partyjnych i bezpieki), pozwoliłby okiełznać żywioł akademicki, przy jednoczesnym zachowaniu jego funkcjonalności. Umożliwiać to miały gromadzące akademię instytucje naukowo-badawcze oraz szkoły wyższe. W oczach czynników partyjno-rządowych były one narzędziami, nie tylko zaspokajającymi zapotrzebowanie na badania naukowe oraz kształcenie wyspecjalizowanych kadr, ale również służącymi przebudowie tkanki społecznej elit intelektualnych – w tym samej akademii – nad owym procesem modernizacji pieczę miały zaś sprawować m.in. struktury partyjne. Istotne miejsce PZPR na uczelniach zapewniały przepisy prawa – przykładowo Ustawa z dnia 5 listopada 1958 r. o szkołach wyższych, dawała przedstawicielom PZPR (oraz jej młodzieżowych przybudówek) stałe miejsce w najistotniejszych ciałach kolegialnych uczelni, był to jednak tylko przysłowiowy wierzchołek „góry lodowej” wpływów partii. Ich sednem być może były kompetencje opiniodawcze, jako że w myśl cytowanej już ustawy, musiał istnieć podmiot zdolny do chociażby stwierdzenia wymaganych od kandydata na pracownika naukowo-dydaktycznego „kwalifikacji ideowych i moralnych niezbędnych do wykonywania funkcji nauczyciela i wychowawcy młodzieży w duchu socjalistycznych zasad współżycia w społeczeństwie”. Szeregi uczelnianych organizacji partyjnych zasilali oczywiście przede wszystkim sami akademicy – był to z jednej strony rozległy przyczółek czynnika partyjnego na uczelniach, z drugiej zaś strony potencjalnie istotny bastion solidarności zawodowej. Ponadto partia stawała się trampoliną akademików do najwyższych stanowisk w państwie – tak partyjnych jak i rządowych. Analogicznie rzecz miała się w przypadku samodzielnych placówek naukowo-badawczych.
Konieczność szczegółowego nadzoru nad środowiskiem akademickim oraz wewnętrzna potrzeba wysoko wykwalikowanych kadr sprawiły, że na wzór sowiecki, również przy KC PZPR powstały organy naukowe, dydaktyczne (Instytut Historii Partii i Instytut Kształcenia Kadr Naukowych ewoluujące stopniowo do Akademii Nauk Społecznych) i nadzorcze (Wydział Nauki i Oświaty). Oznaczało to, że po obu stronach umownej „barykady” między środowiskiem akademickim, a nadzorującymi je organami partyjno-rządowymi de facto znajdowali się akademicy, niekiedy przemieszczający się nawet z jednej strony na drugą. Wspólny obraz środowiska akademickiego i czynników partyjnych z pewnością nie przedstawia więc dwóch odrębnych zbiorów, lecz zbiory w jakimś stopniu przenikające się, między którymi zachodzi dyfuzja, które w istotnym, choć być może nierównym stopniu wpływają na siebie nawzajem – wzajem się kształtując.
Zainteresowanych badaczy zapraszamy do wspólnego pochylenia się nad szeroko pojętymi relacjami między PPR/PZPR a środowiskiem akademickim, m.in. w następujących obszarach badawczych:
- uczelnie wyższe jako obiekt zainteresowania partii,
- partia komunistyczna jako gwarant lojalności środowiska akademickiego,
- badania porównawcze nad szkolnictwem wyższym w Polsce i innych krajach bloku komunistycznego,
- kondycja uniwersytetów/uczelni wyższych w kolejnych dekadach PRL,
- realia polskie a wzorce panujące w ZSRS,
- uczelniane POP jako „pas transmisyjny”,
- relacja z organizacjami masowymi na terenie uczelni ZMO, ZMS, SZSP, itp.,
- kariery członków uczelnianych POP,
- wpływ POP na politykę personalną,
- rola i udział POP w rekrutacji i komisjach dyscyplinarnych,
- postawy akademików wobec POP.
Informacje organizacyjne:
Wypełnione zgłoszenia udziału w konferencji (formularz do pobrania) wraz ze zwięzłym abstraktem proponowanego referatu (do 2000 znaków max.) prosimy przesyłać do 31 czerwca 2024 r. na adres e-mail: pawel.niziolek@ipn.gov.pl.
Organizatorzy zastrzegają sobie prawo wyboru referatów, spośród zgłoszonych propozycji. O zakwalifikowaniu na konferencję zainteresowani zostaną powiadomieni do 31 lipca 2024 r.
Program konferencji zostanie ustalony i zakomunikowany zainteresowanym do 16 sierpnia 2024 r.
Organizatorzy przewidują wydanie punktowanej publikacji w formie tomu studiów, w związku z czym prelegenci będą zobowiązani do dostarczenia artykułów dostosowanych do instrukcji wydawniczej IPN do 31 grudnia 2024 r.
Organizatorzy nie przewidują opłaty konferencyjnej, zapewniają referentom bezpłatny nocleg i wyżywienie. Uczestnicy konferencji organizują dojazd we własnym zakresie, a organizatorzy nie pokrywają jego kosztów.
Pracownicy IPN rozliczają udział w konferencji w ramach delegacji służbowych.
Konferencja organizowana jest w ramach Centralnego Projektu Badawczego Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej – „Twórcy, dziennikarze i naukowcy wobec władz komunistycznych”.
Kontakt z organizatorami:
- Jerzy Autuchiewicz, tel. (85) 664-57-84, e-mail: jerzy.autuchiewicz@ipn.gov.pl
- Paweł Niziołek, tel. (85) 664-57-79, e-mail: pawel.niziolek@ipn.gov.pl